De Caganer een Kerst-kakker

Terwijl in Nederland Sinterklaas met zijn schimmel en pieten in de nacht over de daken gaat en in elke schoorsteen cadeautjes gooit, liggen hier de winkels vol met kerstartikelen. Ook al komt Sinterklaas uit Spanje, hier hebben ze nog nooit van de goede man gehoord.  Kerstmis wordt hier uiteraard wel gevierd. Alleen de kerstnacht en eerste kerstdag. Tweede kerstdag kennen ze hier niet. De winkels liggen vol met slingers, ballen en kerststalletjes. En niet alleen de stalletjes maar zelfs hele dorpen kun je kopen en thuis opbouwen. Maar tussen dat alles in valt een klein figuurtje op in een wel heel vreemde houding. Niet een houding die je nu bij een kerststalletje verwacht. Het is, vaak, een gehurkt mannetje die zijn behoefte aan het doen is of heeft gedaan. De naam van deze figuur is ‘Caganer’ (de kakkert) . De Caganer heeft een grote betekenis vooral in de Catalaanse cultuur. Het maakt absoluut deel uit van het ‘Navidad’ (Kerstfeest) . Jonge kinderen kijken, bij het zien van een kerststalletje, als eerste naar deze markante figuur.

Maar waarom is de Caganer bij het stalletje aanwezig? Dan moeten we helemaal terug naar het basis idee van de mens, dat van alles wat de natuur geeft ook weer aan de natuur teruggegeven moet worden. Deze ‘gift’ aan de natuur werd beschouwd als een vorm van wedergeboorte. Want de mest garandeerde de eigenaar van de grond een vruchtbaar jaar en een voorspoedige oogst. Het werd dan ook als een eer en zegen beschouwd als iemand een ‘grote boodschap’ op zijn land achterliet. Mest was in vroeger tijden een uiterst belangrijke en kostbare grondstof.

Het figuurtje Caganer wordt tot op de dag van vandaag nog steeds gebruikt en verkocht.  Een van de eerste uitvoeringen was een soort kabouter, maar nu worden alle bekende personen van de wereld in gehurkte houding afgebeeld. Zo zijn er beeldjes van politici van Spanje, de Paus, Obama, voetballers en andere sporthelden.

Er zijn op internet diverse websites te vinden over dit onderwerp. Soms staat er op pleinen van steden een levensgrote afbeelding van de Caganer.

 

Het is mogelijk dat de eerste beeldjes al uit de zestiende eeuw stammen. Meegenomen tijdens de Spaanse bezetting van de Nederlanden (nu een deel van België) en hier geïntroduceerd. Maar niet alleen Spanje heeft een Caganer, ook Duitsland kent zijn eigen ‘Hinterlader’, Cholera- Männchen en/of Rauchermännchen. Ook in België (Vlaanderen) bestaat er een variant van het rookmannetje.

De Caganer geeft vooral aan de boeren geluk. Geluk in het nieuwe jaar, rust en vooral een vrolijk kerstfeest.